บทความนี้เป็นเรื่องเกี่ยวกับ ปัญหาที่อาจเกิดขึ้นจากการเพาะเห็ด เนื่องจาก ช่วงนี้กระแสรักสุขภาพมาแรง เห็ดซึ่งได้ชื่อว่าอาหารเพื่อสุขภาพก็ได้รับความนิยมเพิ่มมากขึ้น ผู้คนหันมาให้ความสนใจเพาะเห็ดเป็นอาชีพหลักหรืออาชีพเสริมกันมากขึ้น ด้วยความที่มีข้อได้เปรียบกว่าการทำเกษตรอื่นๆ (จริงๆผมว่าการทำเห็ดมันกึ่งๆอุตสาหกรรมมากกว่าครับ) เนื่องจากไม่ต้องใช้เนื้อที่เยอะมาก สามารถทำโรงเรือนแทรกตามแปลงปลูกต้นไม้ได้ อีกทั้งการทำเห็ดยังมีอุปสรรคในการเข้าสู่ธุรกิจต่ำ มีคอร์สเปิดอบรมมากมายให้เรียนรู้รวมถึงอุปกรณ์การทำก็หาซื้อได้ไม่ยาก

แต่รู้มั้ยครับว่าอัตรา turnover rate ของการทำเห็ดกลับสูงมาก มีไม่กี่รายจริงๆที่สามารถตั้งตัวทำเป็นอาชีพอยู่ได้โดยไม่ขาดทุน โดยส่วนใหญ่แล้วจะค่อยทยอยๆออกไปเมื่อทำผ่านไปซักพักพอให้หลุดทุนแล้วก็พบว่าไม่คุ้มกับค่าเหนื่อยที่ลงไป ทั้งที่ลงแรงทำกันเองหรือจ้างแรงงานมาทำ

การทำเห็ดถึงแม้จะสามารถสร้างรายได้ให้กับคุณได้เป็นอย่างดี แต่เราก็ควรเข้าใจถึงปัญหาที่อาจเกิดขึ้นจากการเพาะเห็ดเพื่อเป็นการบริหารความเสี่ยงด้วย ปัญหาที่เกิดผมจะแบ่งคร่าวๆๆเป็น 2 ด้าน ด้านการผลิตกับด้านการตลาด บทความนี้ผมจะกล่าวถึงด้านการผลิตก่อน

ในแง่การผลิต
– คนทำเห็ดจะรู้ดีครับว่า พอทำก้อนเห็ดออกมาแล้วกว่าจะรู้ว่าเสียไม่เสียก็ผ่านกระบวนการมากว่าครึ่งแล้ว หรือจะรู้ก็ตอนเปิดดอกไปแล้วด้วยซ้ำ อาจจะเป็นวัตถุดิบหรือเชื้อไม่ได้คุณภาพ นึ่งไม่สุก ปัญหาเกิดได้ทั้งจากคนและวัตถุดิบ ทีนี้พอก้อนเสียขึ้นมา เรื่องยากที่สุดเรื่องนึงคือการมานั่งไล่หาสาเหตุนี่แหล่ะครับ เพราะกระบวนการผลิตที่หลายขั้นตอนมากๆ แต่เงินเราจมไปแล้วกับก้อนที่เสียไป บางที่กว่าจะรู้สาเหตุที่แท้จริง ก็พบว่าอ้าว เงินลงทุนหายไปกับการวิจัย R&D หมดแล้ว

– ผลผลิตลดลงเรื่อยๆเมื่อทำไปซักพัก ทำเห็ดใหม่ๆ หลายคนอาจจะหลงดีใจว่าผลผลิตดีมาก เราน่าจะไปได้ดีกับงานนี้ แต่ไปๆมาๆ กลับผลผลิตลดลงจนอยู่ไม่ได้ นั่นเพราะการดูแลเรื่องความสะอาดทำได้ไม่ดีพอ เกิดการสะสมของเชื้อโรคและแมลงศัตรูเห็ด ยิ่งทำก้อนเพิ่มเท่าไหร่ก็ยิ่งโดนศัตรูเห็ดเล่นงานมากขึ้น

– ต้นทุนค่าวัตถุดิบสูงเกินไป ถ้าคุณทำเห็ดแล้วพบว่ากำไรแทบไม่มีเลย ให้ลองมาไล่ดูที่วัตถุดิบด้วยครับ ทำบัญชีออกมาว่าเราสามารถลดค่าวัตถุดิบรายการไหนได้บ้าง ทางที่ดีเราควรมีอำนาจต่อรองหรือ connection กับ supplier โดยตรงบ้าง ทั้งด้านราคาหรือ credit term

– ค่าแรงที่สูงขึ้น ถ้า model ธุรกิจเห็ดคุณต้องจ้างแรงงานมาช่วย คุณต้องคิดให้ดีถึงอัตราค่าจ้างต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นค่าแรงเหมาทำก้อน ค่าแรงหยอด เพราะเห็ดยังไงก็ยังเป็นสินค้าเกษตรที่ราคาไม่สูงมาก ค่าแรงจะเป็นอีกปัจจัยที่จะวัดว่าธุรกิจเห็ดคุณจะไปรอดมั้ย ถึงบางคนจะบอกว่าทำกันเองในครอบครัวไม่มีต้นทุน แต่ก็ต้องมองถึงค่าเสียโอกาสที่เกิดขึ้นที่จะไปทำอย่างอื่นที่ผลตอบแทนสูงกว่าด้วย

ให้กำลังใจกันต่อไปครับ เพาะเห็ดไม่ยากแต่ต้องเข้าใจ